HÌNH THỨC HỌC

 Hình thức học (Formalism) là một trường phái trong nghiên cứu văn học và nghệ thuật, nhấn mạnh đến hình thức, cấu trúc và các yếu tố kỹ thuật của tác phẩm, thay vì nội dung hay ý nghĩa bên ngoài. Trường phái này nổi bật vào đầu thế kỷ 20, đặc biệt là ở Nga, và đã có ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều lĩnh vực nghiên cứu văn học, mỹ thuật và thậm chí cả âm nhạc. Dưới đây là cái nhìn chi tiết về hình thức học, bao gồm các đặc điểm, nguồn gốc, các nhà lý thuyết tiêu biểu và ảnh hưởng của nó.

1. Khái niệm và Đặc điểm

• Khái niệm: Hình thức học là cách tiếp cận phân tích văn học và nghệ thuật mà ở đó các nhà nghiên cứu tập trung vào cấu trúc và hình thức của tác phẩm, chẳng hạn như ngôn ngữ, phong cách, kỹ thuật và cấu trúc. Các yếu tố này được coi là quan trọng trong việc tạo ra ý nghĩa và tác động của tác phẩm đối với người đọc hoặc người xem.

• Đặc điểm:

  • Tập trung vào hình thức: Hình thức học nhấn mạnh việc phân tích các yếu tố như bố cục, ngữ âm, hình ảnh, và các kỹ thuật nghệ thuật khác, để hiểu rõ hơn về cách mà chúng ảnh hưởng đến trải nghiệm của người đọc hoặc người xem.
  • Tách rời nội dung: Hình thức học thường tách rời tác phẩm khỏi các yếu tố bên ngoài như bối cảnh lịch sử, xã hội, hay tâm lý của tác giả, nhằm tập trung vào bản thân tác phẩm.
  • Ngôn ngữ và biểu tượng: Hình thức học đặc biệt chú trọng đến ngôn ngữ và cách mà nó được sử dụng để tạo ra hiệu ứng nghệ thuật, cũng như các biểu tượng và hình ảnh trong tác phẩm.
  • Phân tích kỹ thuật: Hình thức học sử dụng các phương pháp phân tích kỹ thuật để hiểu rõ hơn về cách mà các yếu tố hình thức tương tác với nhau và tạo ra ý nghĩa.

2. Nguồn gốc và Lịch sử

• Khởi nguồn: Hình thức học xuất hiện vào đầu thế kỷ 20, trong bối cảnh sự phát triển của các trường phái nghệ thuật mới và sự phản ứng chống lại các cách tiếp cận truyền thống, vốn chú trọng vào nội dung và bối cảnh.

• Nhà phê bình Nga: Trường phái hình thức học Nga, được thành lập bởi các nhà phê bình như Viktor Shklovsky, Roman Jakobson, và Boris Eikhenbaum, đã đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành lý thuyết này. Họ đã phát triển các khái niệm như "tính xa lạ" (defamiliarization) để mô tả cách mà nghệ thuật làm cho những điều quen thuộc trở nên mới mẻ và thú vị.

3. Tác giả và Tác phẩm Tiêu biểu

• Viktor Shklovsky:

  • Tác phẩm tiêu biểu: "Art as Technique" - trong đó ông giới thiệu khái niệm "tính xa lạ", cho rằng nghệ thuật nên làm cho người đọc nhìn nhận thế giới một cách mới mẻ.

• Roman Jakobson:

  • Được biết đến với các lý thuyết về ngôn ngữ và văn học, Jakobson nhấn mạnh rằng chức năng ngôn ngữ là trung tâm trong việc tạo ra ý nghĩa trong tác phẩm.

• Boris Eikhenbaum:

  • Ông nghiên cứu mối quan hệ giữa hình thức và nội dung trong văn học, nhấn mạnh rằng hình thức là yếu tố quan trọng để hiểu rõ tác phẩm.

4. Ảnh hưởng trong Văn học và Nghệ thuật

• Văn học: Hình thức học đã có ảnh hưởng lớn đến cách mà văn học được nghiên cứu và phân tích. Nhiều nhà phê bình và nhà nghiên cứu văn học đã áp dụng các nguyên tắc hình thức học để phân tích tác phẩm, đặc biệt trong các trường hợp như thơ ca, nơi mà hình thức và ngôn ngữ là rất quan trọng.

• Nghệ thuật: Trong nghệ thuật, hình thức học cũng được áp dụng để phân tích các tác phẩm nghệ thuật dựa trên cấu trúc và kỹ thuật thay vì nội dung hay thông điệp. Các nghệ sĩ và nhà phê bình đã tìm cách khám phá các yếu tố hình thức trong nghệ thuật để hiểu rõ hơn về sự sáng tạo.

5. Kế thừa và Phát triển

• Chủ nghĩa hiện đại: Hình thức học đã mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa hiện đại, trong đó việc khám phá hình thức và cấu trúc trở thành một phần quan trọng trong việc hiểu và sáng tạo nghệ thuật.

• Phê bình văn học hiện đại: Hình thức học vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến các phương pháp phê bình văn học hiện đại, đặc biệt trong các nghiên cứu về ngôn ngữ, hình thức và cấu trúc của tác phẩm.

Tóm tắt

Hình thức học là một trường phái quan trọng trong nghiên cứu văn học và nghệ thuật, tập trung vào hình thức và cấu trúc của tác phẩm thay vì nội dung hay bối cảnh. Nó đã có ảnh hưởng lớn đến cách mà văn học và nghệ thuật được phân tích, giúp người nghiên cứu hiểu rõ hơn về cách mà các yếu tố hình thức tương tác để tạo ra ý nghĩa. Hình thức học vẫn tiếp tục là một phần quan trọng trong nghiên cứu văn học và nghệ thuật, phản ánh sự đa dạng và phong phú của trải nghiệm nghệ thuật.