CHỦ NGHĨA HIỆN ĐẠI TRONG VĂN HỌC

Chủ nghĩa hiện đại (Chủ nghĩa hiện đại) là một phong trào văn học nghệ thuật xuất hiện vào cuối thế kỷ 19 và phát triển mạnh vào nửa đầu thế kỷ 20. Đây là một trong những trào lưu quan trọng nhất trong văn học phương Tây, có ảnh tác động sâu đến văn học thế giới, bao gồm cả văn học Việt Nam. Chủ nghĩa hiện đại ra đời như một phản ứng trước những biến động của thế giới trong bối cảnh khủng hoảng niềm tin, sự phát triển của khoa học kỹ thuật, và các biến cố gắng như Chiến tranh thế giới thứ nhất, khi những giá trị truyền tải không đủ sức phản ánh phức tạp của con người và xã hội.

1. Đặc điểm của chủ nghĩa hiện đại

Chủ nghĩa hiện đại có những đặc điểm nổi bật giúp phân biệt với các hoạt động trào lưu văn học trước đó:

• Phá vỡ cấu trúc truyện truyền thống : Chủ nghĩa hiện đại không thủ thuật cấu trúc truyện kể theo tuyến tính mà thường sử dụng sắp xếp thời gian phi tuyến tính cách, các đoạn hồi tưởng xen kẽ với hiện tại. Cốt truyện bị phân mảnh, gây cảm giác giác loạn, tương tự như cách mà con người trải nghiệm ký ức và dòng ý thức.
• Kỹ thuật dòng ý thức (Dòng ý thức) : Một trong những biểu tượng nổi bật của chủ nghĩa hiện đại là kỹ thuật dòng ý thức, khi tác giả viết ra dòng uốn suy nghĩ liên tục của nhân vật, bất kể trình tự thời gian gian hay logic. Điều này giúp người đọc nhìn thấy được chiều sâu tâm lý, những suy nghĩ phức tạp của nhân vật. Ví dụ, tác phẩm Ulysses của James Joyce sử dụng kỹ thuật dòng ý thức để mô tả dòng suy nghĩ liên tục và phức tạp của các nhân vật.
• Tập trung vào cá nhân và trải nghiệm cá nhân : Chủ nghĩa hiện đại tập trung khai thác nội tâm, trải nghiệm cá nhân của từng nhân vật, qua đó phản ánh ánh sáng cô đơn, hoang mang và cảm giác giác câu lạc lõng của con người hiện đại. Các nhân vật thường tìm kiếm ý nghĩa cho cuộc sống ở một thế giới không chắc chắn.
• Phá bỏ ngôn ngữ và truyền tải hình thức : Các nhà văn hiện đại thường sáng tạo, cách tân ngôn ngữ, thử nghiệm nhiều phong cách viết mới, sử dụng hình ảnh và ngôn ngữ ẩn ẩn, đa nghĩa. Thay vì ngôn ngữ minh bạch, rõ ràng như trong văn học cổ điển, họ sử dụng ngôn từ phức tạp, đôi khi mang ý nghĩa mơ hồ, khó hiểu để nâng cao những cảm xúc và ý tưởng sâu xa.
• Mối quan hệ phức tạp giữa thực và ảo : Chủ nghĩa hiện đại đan xen giữa thực tế và những thế giới tưởng tượng, giấc mơ hay mảnh ký ức. Điều này phản ánh tầng phức tạp trong nhận thức của con người, khi biên giới giữa cái thực và cái ảo trở nên mờ nhạt.

2. Các đề tài chính trong chủ nghĩa hiện đại

Chủ nghĩa hiện đại yếu chủ yếu phản ánh những vấn đề lớn về sự khủng hoảng, sự cô lập, và sự mất niềm tin của con người ở thế giới hiện đại:

• Khủng hoảng niềm tin và giá trị : Chủ nghĩa hiện đại ra đời trong thời kỳ mà các giá trị truyền thống được quy định bởi tiến bộ khoa học và các cuộc chiến tranh khốc liệt. Những niềm tin cũ không còn phù hợp, khiến con người rơi vào tình trạng hoang mang và khủng hoảng về giá trị cuộc sống.
• Sự tha hóa và cô lập : Tác phẩm hiện đại thường có thể thực hiện sự cô lập của cá nhân trong xã hội công nghiệp hóa, nơi con người được tha hóa bởi các vật chất giá trị. Nhân vật thường cảm thấy lạc lõng, không tìm thấy ý nghĩa hay sự kết nối thực sự với những người xung quanh.
• Khát khao tìm kiếm bản chất thực sự của con người : Trong bối cảnh xã hội và niềm tin bị đảo lộn, các nhân vật trong tác phẩm hiện đại thường đi tìm câu trả lời cho những câu hỏi lớn về bản chất con người, về ý nghĩa của sự tồn tại.

3. Các tác giả và tác phẩm biểu hiện của chủ nghĩa hiện đại

Một số nhà văn và sản phẩm tiêu biểu của chủ nghĩa hiện đại bao gồm:

• James Joyce với Ulysses và A Portrait of the Artist as a Young Man : Joyce là nhà văn tiên phong trong công việc sử dụng kỹ thuật dòng ý thức, các tác phẩm của ông mang tính cách tân trong ngôn ngữ và cấu trúc, giúp người đọc hiểu rõ hơn về suy nghĩ, cảm xúc phức tạp của nhân vật.
• Virginia Woolf with Mrs. Dalloway và To the Lighthouse : Woolf use line ý thức để miêu tả nội tâm nhân vật, đưa người đọc vào chiều sâu tâm hồn của các nhân vật, bùng sáng nỗi đau, sự cô đơn và khát vọng tự LÀM.
• Franz Kafka với The Metamorphosis và The Trial : Kafka khai thác đề tài tài tha hóa của con người trong xã hội hiện đại, phản ánh nỗi đau sợ hãi, sự lạc lõng và cảm giác vô nghĩa của cá nhân.
• William Faulkner với The Sound and the Fury và As I Lay Dying : Faulkner là một trong những nhà văn nổi bật của Mỹ trong chủ nghĩa hiện đại, sử dụng cấu trúc câu phân mảnh và dòng ý thức để khám phá các vấn đề về thời gian, ký ức và gia đình.

4. Chủ nghĩa hiện đại trong văn học Việt Nam

Ở Việt Nam, chủ nghĩa hiện đại cũng có ảnh hưởng nhất định, đặc biệt là trong giai đoạn văn học đổi mới, nơi có nhiều tác giả bắt đầu thử nghiệm các phong cách và hình thức mới:

• Nguyễn Tuân : Với tác sản phẩm Vang bóng một thời , Nguyễn Tuân mang đến phong cách nghệ thuật độc đáo
  
  với ngôn ngữ cách tân, miêu tả sâu sắc cái đẹp, khơi mũi hoài niệm về những giá trị văn hóa cũ trong bối cảnh mới.
• Nam Cao : Trong một số truyện ngắn, đặc biệt là Đời thừa , Nam Cao có thể hiện thực cô đơn và độc lập nội tâm của con người, ánh sáng phản chiếu sâu sắc bất mãn với xã hội.

5. Ảnh hưởng và tầm quan trọng của chủ nghĩa hiện đại

Chủ nghĩa hiện đại có ảnh hưởng lớn đến văn học và các lĩnh vực nghệ thuật khác như hội họa, kiến ​​trúc và âm nhạc, tạo ra tiền đề cho nhiều phong trào sau này như chủ nghĩa hậu hiện đại (Chủ nghĩa hậu hiện đại). Trong văn học, chủ nghĩa hiện đại đã mở ra những cách viết mới, bỏ nhiều quy tắc truyền thống, giúp nhà văn có thêm không gian sáng tạo để có thể hiện sâu sắc tâm lý và phức tạp của đời sống hiện đại.

Ở hiện đại, các tác giả có cơ hội khám phá nhiều khía cạnh chưa từng được mô tả, và các độc giả cũng nhận được các cách nhìn mới mẻ, đa chiều về thế giới và chính bản thân con người.